Kripto Para ile Kara Para Aklanması, Türkiye’nin Gri Listeye Girmesi & Kripto Varlıklara İlişkin Yasal Düzenleme Arasındaki İlişki Nedir?

Kripto paraların finansal dünyada yarattığı devrim ile birlikte geleneksel ekonomik sistemler evrim geçiriyor. Bu dijital varlıklar, onların kullanımıyla ilgili pek çok belirsizlikleri ve hatta fidye, casusluk ticareti, yasa dışı kumarda ve diğer kriminal faaliyetlerden elde edilen kara paraların aklanması gibi yasadışı faaliyetlerin artışını da beraberinde getiriyor.  Türkiye'nin bu konudaki yaklaşımı, ülkemizin gri listeden çıkması ve kripto paralara yönelik yapılması beklenilen yasal düzenlemeler arasında önemli bağlantı noktaları bulunuyor. 

1. Kripto Paralar ve Kara Para Aklanması İlişkisi

Kripto paraların anonim ve şeffaf olma özellikleri, kara para aklama işlemi için çekici bir zemin oluşturabilmektedir. Geleneksel finansal sistemlerdeki denetim mekanizmalarının eksikliği de suçluların bu dijital varlıkları kullanarak izlenmeden büyük miktarlarda parayı aklamalarına olanak tanıyabilmektedir. 

Günümüzde finansal suçlar ve kripto paraların aklanması sürecinde geleneksel suç gelirlerinin aklanmasıyla mücadele yöntemleri,  yetersiz kalmaktadır. Kripto paraların suç gelirlerinin önlenmesinde literatür ve teknoloji de henüz yeterince gelişmemiştir. Kişilerin kendilerini tamamen anonim eleştirdikleri ve sıradan internet ağı ile erişilemeyen ToR adlı bir yazılımla erişilen darknet pazarlarında; uyuşturucu satışı, insan ticareti gibi suç oluşturan pek çok eylem işlenebilmektedir ve bu işlemleri genellikle kripto paralar ile yapılan ödemeler  finanse etmektedir. Bireyler arasında doğrudan aktarım anlamına gelen P2P kripto alım satım platformları, müşterinin kimliğinin tespiti gibi gereksinimleri karşılamayan bitcoin ATM'leri ve müşteri tanıma prosedürleri esnek borsalar da suç gelirlerinin aklanma riskini yine beraberinde getirmektedir. Kripto paralar ile kara para aklama girişimlerinde; kripto para kullanıcılarının farklı kripto para birimleri arasında hızla aktarım yapması anlamında gelen chainhopping; transfer işlemlerinin anonim olarak gerçekleştirildiği, tarafların kimlik bilgilerinin paylaşılmadığı privacy coin'ler ve güvenlik kontrolünün tamamen cüzdan sahibinde olduğu non-custodial’ların yani gözetimsiz cüzdanların mixer’lar (karıştırıcılar) ile kullanıldığı yeni illegal kullanım araçları da dikkat çekmektedir. Zira mixer kullanılmadığı müddetçe; kripto para gönderimi yapan cüzdan adresi ve gerçek kimlik bilgileri arasındaki bağlantıyı tespit etmek nispeten daha kolaydır. Karıştırıcılar/karıştırma hizmetleri ise kullanıcıların coinlerini başka kullanıcıların coinleri ile karıştırmasına olanak sağlamakta ve varış adresini tespit etmeyi neredeyse imkansız hale getirmektedir. Bu sayede giriş ve çıkış adreslerinin bağlantısı kolaylıkla gizlenebilmektedir. Blockchain teknolojisi şeffaflığı ve değişmezliğe imkan sağladığı için; devletlerin adresler üzerinden doğrudan IP adreslerini veya kişisel verileri tespit edemiyor olsalar dahi, yasadışı ürün veya hizmet ödemelerinde kullanılan kripto varlıklar bakımından gönderici ve alıcı arasında bağ kurulmasına ve dolayısı ile yasa dışı faaliyetlerin tespiti imkanına olanak tanımaktadır. 

2. Kripto Para Kullanılarak Kara Para Aklanması ile Mücadelede Kullanılan Yöntemler 

Kripto paraların kullanılarak kara para aklanmasıyla mücadele etmek, finansal düzenleyicilerin ve yasal mercilerin çok yenilikçi ve modern yöntemler geliştirmesini zorunlu kılmaktadır. Bu mücadelede, kripto para borsalarının sıkı bir şekilde denetlenmesi, kimlik doğrulama süreçlerinin güçlendirilmesi ve kullanıcı aktivitelerinin izlenmesi gibi başlıca önlemler önemli rol oynar. Ayrıca, blockchain teknolojisinin sunduğu şeffaflık avantajlarından yararlanarak, finansal hareketlerin daha iyi takip edilmesi ve izlenmesi sağlanabilir. Küresel işbirliği ve uluslararası standartların oluşturulması da bu alandaki mücadelede etkili olabilir, çünkü kripto paralar sınırları aşabilen bir doğaya sahiptir. Bu yöntemler, kripto paraların yasadışı amaçlarla kullanılmasını engellemeye yönelik geniş kapsamlı bir stratejinin bir parçasını oluşturabilir. 

TC Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK)  da bu hususlarda çalışmalarını sürdürmektedir. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları’na yönelik hazırladığı Şüpheli İşlem Bildirim Rehberi’nde; 

• Benzer işlemlerin kısa süre içerisinde aynı IP üzerinden gerçekleştirilmesi, 

• Aynı IP adresinden çok sayıda hesaba erişim sağlanması, 

• Aynı IP adresinden çok sayıda hesap açılması, 

• Yabancı borsadaki tek bir cüzdana birden fazla kişi tarafından transfer yapılması, 

• Bir hesaptan yabancı borsalardaki çok sayıda cüzdana transfer yapılması, 

• Yabancı borsalardaki farklı hesaplardan tek bir cüzdana transfer yapılması, 

• Yeni hesap açan kişinin ilk yatırımının mali profili ile uyumsuz şekilde çok yüksek tutarda olması,

• Yüksek tutarda yatırım yapan kişinin aynı gün yüksek tutarda satış yapması veya aynı gün tüm parayı çekmesi, 

• Birden fazla cüzdandan tek bir cüzdana gelen paranın oradan da başka bir cüzdana aktarılması, 

• Bilindik bir kripto varlığın merkezi bir borsaya taşınması ve daha sonra derhal daha az bilindik bir kripto varlıklara çevrilmesi, 

• Kripto varlıkların, kumar, illegal bahis, darkweb vb. yasadışı faaliyetler amacıyla kullanıldığı bilinen veya forumlarda bu amaçla paylaşılan cüzdanlara gönderilmesi, 

• Yeni açılmış bir hesapta hiçbir trade işlemi olmaksızın yalnızca başka cüzdandan gelen paraların nakit olarak çekilmesi, 

• Daha önce şüpheli işlem bildirimine konu olmuş bir IP’den yeni bir hesap açılması, Daha önce şüpheli işlem bildirimine konu olmuş bir kişinin transfer ettiği cüzdana farklı kişiler tarafından da transfer yapılması…gibi tipolojilere vurgu yapılmıştır. Yani bir başka deyişli bu gibi tipolojiler kripto varlıkların kara para aklamada kullanımını tespit etmekte kullanılmaktadır.

  
  

3. Türkiye'nin Gri Listeye Girmesi ve Kripto Varlıklara İlişkin Yasal Düzenleme Arasındaki İlişki 

Kara para aklama işlemleri, bir ülkenin finansal istikrarını ve güvenliğini tehdit edebilecek nitelikte bir karaktere sahiptir. Nitekim, 2021 Ekim’de Türkiye, kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede yetersiz kaldığı gerekçesiyle  Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü (The Financial Action Task Force / FATF) tarafından gri listeye alınmıştır. Gri listeye girme nedeni doğrudan kripto paralarla kara para aklanması hususuna ilişkin değildir. Ancak Türkiye’nin gri listeden çıkması için FATH’ın terör finansmanıyla mücadelede uluslarası standart haline gelip tüm dünyada kabul edilen 40 maddelik eylem planını uygulaması gerekmektedir ve ülkemiz 39 maddeyi gerçekleştirmiştir. Geriye son madde olarak, sadece kripto varlık platformlarının lisanslanması maddesi kalmıştır. 

Gri listeden çıkmak, ülkemiz açısından dış finansman ihtiyacını karşılamak için yatırımcı çekmek ve kredi kuruluşları nezdinde itibarını korumak noktası ile büyük bir önem arz etmektedir. Ülkemizde de kripto paralara ilişkin yasal düzenlemeler konusunda yakın tarihlerde önemli adımlar atılması beklenilmektedir. 

Av. Ayşegül Ağur

Kaynak ve Referanslar: 

1- https://www.fatf-gafi.org/en/countries/detail/Turkey.html 

2- https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/05/Kripto-Varlik-Hizmet-Saglayicilar-Rehberi.pdf 

3-https://acikerisim.fsm.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11352/4061/Balc%C4%B1%20%281%29.pdf?sequence=1&isAllowed=y

4- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2946947 

5- https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1525804